Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου

Η Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου είναι η ετήσια γιορτή της διεθνούς θεατρικής κοινότητας, από το 1961, όταν πρωτοεμφανίσθηκε με πρωτοβουλία του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου. Εορτάζεται κάθε χρόνο στις 27 Μαρτίου, με θεατρικά δρώμενα και άλλες συναφείς με το θέατρο εκδηλώσεις, που διοργανώνονται από τα

εθνικά τμήματα του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, μιας Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης που συνενώνει τους επαγγελματίες του θεάτρου και συνεργάζεται στενά με την UNESCO.

Κάθε χρόνο ένας άνθρωπος του θεάτρου αναλαμβάνει να γράψει το μήνυμα του εορτασμού, το οποίο είθισται να διαβάζεται στα θέατρα πριν από την παράσταση της 27ης Μαρτίου. Το φετινό μήνυμα (2015) ανήκει στον Πολωνό σκηνοθέτη Κζίστοφ Βαρλικόφσκι και έχει ως εξής:

    Οι αληθινοί δάσκαλοι του θεάτρου συχνά απαντώνται εκτός σκηνής. Και γενικώς δεν δείχνουν κανένα ενδιαφέρον για το θέατρο ως μηχανισμό αντιγραφής συμβάσεων ή αναπαραγωγής κοινοτυπιών. Επικεντρώνονται περισσότερο στην πηγή της παρόρμησης, τα πραγματικά ζωογόνα ρεύματα που τείνουν να υπερβούν τις θεατρικές αίθουσες και τα πλήθη που είναι διατεθειμένα να αντιγράψουν έναν οποιοδήποτε κόσμο. Αντιγράφουμε αντί να δημιουργούμε κόσμους που να εστιάζουν ή και να εξαρτώνται από τον διάλογο με το κοινό και τα υποδόρια συναισθήματά του. Ενώ στην πραγματικότητα τίποτα δεν μπορεί να αποκαλύψει καλύτερα από το θέατρο τα κρυμμένα πάθη.
    Αρκετά συχνά στρέφομαι στη λογοτεχνία για να με καθοδηγήσει στη σωστή κατεύθυνση. Κάθε μέρα που περνά σκέφτομαι τους συγγραφείς που σχεδόν εκατό χρόνια πριν περιέγραψαν προφητικά την πτώση των Ευρωπαίων Θεών, το λυκόφως που βύθισε τον πολιτισμό μας σε ένα σκοτάδι που ακόμα περιμένει το φως. Σκέφτομαι τον Φράντς Κάφκα, τον Τόμας Μαν και τον Μαρσέλ Προύστ. Σήμερα θα προσέθετα και τον Τζον Μάξγουελ Κούτσι σ’ αυτόν τον κύκλο προφητών.
     Το κοινό τους όραμα για το αναπόφευκτο τέλος του κόσμου –όχι του πλανήτη αλλά του μοντέλου των ανθρώπινων σχέσεων– και της ανατροπής της κοινωνικής συνοχής, είναι σοκαριστικά επίκαιρο για τον σύγχρονο άνθρωπο στο εδώ και στο τώρα. Για μας που ζούμε μετά το τέλος του κόσμου. Που ζούμε με τα εγκλήματα και τις συγκρούσεις που ξεσπούν καθημερινά παντού με τέτοια ταχύτητα που ούτε τα πανταχού παρόντα Μ.Μ.Ε. δεν μπορούν πλέον να παρακολουθήσουν. Αυτές οι εκλάμψεις γρήγορα γίνονται ενοχλητικές και εξαφανίζονται ανεπιστρεπτί από τους ειδησεογραφικούς τίτλους. Αισθανόμαστε ευάλωτοι, τρομαγμένοι και εγκλωβισμένοι. Δεν είμαστε πλέον ικανοί να κτίσουμε πύργους και τα τείχη που επιμόνως ορθώνουμε δεν μας προστατεύουν πλέον από τίποτα –αντιθέτως, απαιτούν προστασία και φροντίδα που απομυζούν μεγάλος μέρος της ενέργειας μας. Δεν έχουμε πλέον το σθένος να προσπαθούμε να διακρίνουμε αυτό που βρίσκεται πίσω από τις πύλες και πίσω από τα τείχη.
    Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος ύπαρξης του θεάτρου κι εκεί ακριβώς πρέπει να αναζητά τη δύναμη του. Να διεισδύει στο εσωτερικό, εκεί όπου απαγορεύεται.
«Ο μύθος επιδιώκει να εξηγήσει το ανεξήγητο. Καθώς αναδύεται από ένα φόντο αλήθειας, οφείλει να επιστρέψει στο ανεξήγητο» –με αυτό τον τρόπο περιέγραψε ο Κάφκα τη μετουσίωση του μύθου του Προμηθέα. Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι οι ίδιες λέξεις θα όφειλαν να περιγράφουν το θέατρο. Και αυτό το είδος θεάτρου που θεμελιωμένο στην αλήθεια βρίσκει την ολοκλήρωσή του στο ανεξήγητο, εύχομαι σε όλους τους εργάτες του θεάτρου, της σκηνής και της πλατείας και το εύχομαι με όλη μου την καρδιά.

Βιογραφικό του σκηνοθέτη

Ο Κζίστοφ Βαρλικόφσκι (Krzysztof Warlikowski), ένας από τους πιο προβεβλημένους σκηνοθέτες της γενιάς του, γεννήθηκε στην Πολωνία το 1962. Σε συνεργασία με τη σκηνογράφο Μαλγκόρζατα Σζέζνιακ (Małgorzata Szczęśniak), δημιουργούν μοναδικές θεατρικές εικόνες. Με τη μέθοδο της δουλειάς του, οδηγεί τους ηθοποιούς του να αγγίξουν τα βαθύτερα στρώματα της δημιουργικότητάς τους. Έχει δημιουργήσει μια νέα σκηνική ανάγνωση του Σαίξπηρ και μια ανατρεπτική ερμηνεία των αρχαίων ελληνικών τραγωδιών, όντας επίσης γνωστός για το σκηνοθετικό ανέβασμα σύγχρονων συγγραφέων. Η παραγωγή της παράστασης «Καθαροί πια» της Σάρα Κέην το 2002 στο Φεστιβάλ της Αβινιόν και στο Φεστιβάλ «de Théâtre des Amériques» στο Μοντρεάλ έτυχε θερμής υποδοχής. Ήταν η καθοριστική στιγμή για τη διεθνή παρουσία του Βαρλικόφσκι στο θεατρικό στερέωμα.

Από το 2008 είναι καλλιτεχνικός διευθυντής του Nowy Teatr (Νέου Θεάτρου) στη Βαρσοβία, όπου μέχρι στιγμής έχει σκηνοθετήσει τέσσερις παραστάσεις βασισμένες σε πολυεπίπεδες διασκευές κειμένων: «(Α)πολλώνια» ( «(A)pollonia», 2009), «Το Τέλος» («The End», 2010), «Αφρικανικές Ιστορίες από τον Σαίξπηρ» («African Tales by Shakespeare», 2011) και «Καμπαρέ Βαρσάφσκι» (Kabaret warszawski, 2013). Τώρα εργάζεται για τη σκηνική προσαρμογή του έργου «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» του Μαρσέλ Προυστ. Με το «Νέο Θέατρο», o Βαρλικόφσκι δημιούργησε ένα δικό του τρόπο σκέψης για τον ρόλο και τη θέση του θεάτρου στην κοινωνία επιδιώκοντας την εμπλοκή των θεατών στις παραστάσεις του. Το μότο του για το θέατρο είναι: «Απόδρασε από το θέατρο».

Οι θεατρικές παραγωγές του Βαρλικόφσκι έχουν παρουσιαστεί στα πιο σημαντικά φεστιβάλ: Φεστιβάλ Αβινιόν, Festival Prensa de Otoño στην Μαδρίτη, Διεθνές Φεστιβάλ Εδιμβούργου, Wiener Festwochen, Next Wave Festival BAM στην Νέα Υόρκη, Φεστιβάλ Αθηνών, Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου Σαντιάγο α Μιλ στην Χιλή, Διεθνές Φεστιβάλ Θεάτρου PoNTI στο Πόρτο, XXI Φεστιβάλ Παραστατικών Τεχνών Σεούλ στην Νότια Κορέα, Φεστιβάλ BITEF στο Βελιγράδι.

Ένα ξεχωριστό πεδίο εργασίας του Βαρλικόφσκι είναι η όπερα. Έχει συνεργαστεί με τους μεγαλύτερους λυρικούς θιάσους, συμπεριλαμβανομένων των «Λα Μονέ» στις Βρυξέλες, Εθνική Όπερα του Παρισιού και της Βαυαρικής Κρατικής  Όπερας του Μονάχου. Η προσπάθειά του για την «επανα - θεατρικοποίηση» της όπερας τον ανέδειξε σε ρηξικέλευθο σκηνοθέτη του λυρικού θεάτρου. Μεταξύ άλλων έχει σκηνοθετήσει: «Ιφιγένεια εν Ταύροις» του Γκλουκ, «Υπόθεση Μαρκόπουλος» του Γιανάτσεκ, «Πάρσιφαλ» του Βάγκνερ, «Η Γυναίκα χωρίς Σκιά» του Ρ. Στράους, «Μήδεια» του Κερουμπίνι, «Λούλου» του Μπεργκ και πρόσφατα το «Ντον Τζιοβάννι» του Μότσαρτ.

Ο Κζίστοφ Βαρλικόφσκι έχει κερδίσει πλήθος βραβείων, συμπεριλαμβανομένων αυτών της Ένωσης Γάλλων Κριτικών Θεάτρου το 2003 για την παραγωγή του έργου «Καθαροί πια» της Σάρα Κέην και το βραβείο για την καλύτερη ξενόγλωσση παραγωγή που έχει παρουσιαστεί στη Γαλλία κατά τη διάρκεια της σεζόν2002-2003. Το 2008 οι Γάλλοι κριτικοί βράβευσαν επίσης το «Άγγελοι στην Αμερική». Έχει τιμηθεί από το Πολωνικό παράρτημα του Τμήματος Θεατρικών Κριτικών του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου για τη διάδοση της θεατρικής Πολωνικής κουλτούρας στο εξωτερικό. Το 2006 έλαβε το βραβείο Μέγερχολντ στην Μόσχα και τον Απρίλιο του 2008 το βραβείο X Europe «Νέες θεατρικές πραγματικότητες» στη Θεσσαλονίκη. Τον Μάιο του 2008 έλαβε από την εφημερίδα New York’s Village Voice το βραβείο Obie για τη σκηνοθεσία της παράστασης Krum του Hanoch Levin, που παρουσιάστηκε στο φεστιβάλ BAM’s 25th Next Wave. Βραβεύτηκε με το «Golden Mask» για την καλύτερη ξένη παραγωγή που παρουσιάστηκε στη Ρωσία το 2011 με την παράσταση «(A)pollonia» του θεάτρου Nowy. Τον Μάιο του 2012 το θέατρο Nowy τιμήθηκε με το ρωσικό βραβείο «Ντιαγκίλεφ» από διεθνή κριτική επιτροπή με πρόεδρο τον Ζεράρ Μορτιέ για την παράσταση «African Tales by Shakespeare». To 2013 έλαβε την ανώτατη γαλλική τιμητική διάκριση του Ταξιάρχη Γραμμάτων και Τεχνών.